I spotkanie grup badawczych

Pierwsze spotkanie odbyło się w Ciechanowcu, w Restauracji Jagoda, i miało charakter organizacyjno – przygotowawczy, uzgadniający tryb działania i metodologię dotyczącą kolejnych spotkań przewidzianych w programie. Na wstępie dokonano prezentacji osób uczestniczących w projekcie, w szczególności pracowników Urzędu Miejskiego w Ciechanowcu odpowiedzialnych za projekt oraz zaangażowanych do niego ekspertów zewnętrznych.

Po części wstępnej przedstawiona została prezentacja dotycząca zasad działania grupy roboczej oraz przedstawiony i omówiony został materiał dotyczących projektu „Razem dla Polski Wschodniej”. Omówiono dotychczasowe działania wykonane już w ramach projektu, takie jak spotkanie wprowadzające, opracowanie i druk broszury dotyczącej potencjału poszczególnych województw i gmin a także uruchomienie strony internetowej. Przedstawiono harmonogram kolejnych zadań, w szczególności ustalając miejsce i terminy kolejnych spotkań grupy roboczej do końca bieżącego roku kalendarzowego.

W trakcie dyskusji wskazano na istotne aspekty poznawcze i integracyjne programu, sprowadzające się do możliwości uruchomienia współpracy między gminami w nim uczestniczącymi oraz na lokalny wymiar programu. Jednocześnie wskazano na niespójność wynikającą ze skoncentrowania się działań na lokalnym obszarze dziewięciu gmin – uczestników projektu, podczas gdy przygotowywane opracowania mające być modelami społeczno – ekonomicznymi dotyczyć mają poszczególnych pięciu województw Polski wschodniej, zaś końcowa strategia dotyczyć ma regionu jako całości. Zdaniem ekspertów, spotkania grup roboczych i inne działania w ramach projektu należy traktować w tym kontekście jako swego rodzaju studium przypadków, z których wnioski będą w istotny sposób ukierunkowywać i stanowić warstwę diagnostyczną przygotowywanych analiz, których ostateczny kształt będzie jednak zależał od finalnego wykonawcy. Dlatego też istotne jest szerokie uczestnictwo w spotkaniach osób, które z jednej strony mają wpływ na decyzje podejmowane w poszczególnych gminach, a z drugiej strony dysponują szerokim oglądem problemów, jakie powinny zostać uwzględnione w strategii. Jednocześnie wskazano też na konieczność uwzględnienia w analizach przeglądu i oceny dotychczasowych osiągnięć nie tylko w zakresie wykorzystania środków UE, ale także na możliwość wskazania tych kierunków działań, które przynoszą największe efekty oraz takich, co do których można uznać, że nie zostały zrealizowane trafnie, bądź też ich znaczenie uległo zmianie z biegiem czasu.

Pod koniec spotkania dokonano także wstępnej analizy źródeł i zakresu danych, jakie mogą być pozyskane pod kątem ich zastosowania w trakcie budowy wspomnianych wcześniej modeli społeczno-ekonomicznych. Eksperci wskazali na użyteczność posiadania na poziomie gmin miękkich danych (np. znane osoby pochodzące z gminy, duże skupiska migracyjne w poszczególnych krajach), które mogą być przydatne w procesie budowania lokalnych strategii oraz w trakcie innych działań prowadzonych w gminach. Została także zwrócona uwaga na fakt podziału całego kraju oraz poszczególnych województw na obszary terytorialne, na których działają Lokalne Grupy Działania, które to posiadają własne strategie działania, własne badania rynku, własne programy działań. Te wszystkie elementy mogą stanowić bazę wiedzy do wykorzystania podczas budowania / tworzenia strategii dla polski wschodniej.

II spotkanie grup badawczych

Drugie spotkanie grupy badawczej odbyło się w Karczmie Upita w Holonkach (Gmina wiejska Brańsk) i rozpoczęło się od przedstawienia prezentacji o gminie Brańsk oraz wystąpienia wójta Krzysztofa Jaworowskiego. Następnie głos zabrał Burmistrz Ciechanowca – Mirosław Reczko przedstawiając zakres projektu.

W dalszej części spotkania ekspert dr Łukasz Konopielko dokonał oceny dotychczasowych strategii i sposobu ich realizacji. Ekspert skupił się na kwestiach przedstawionych w analizach dotyczących zakresu już stworzonych i realizowanych strategii. Dokonano identyfikacji obszarów strategii, które wymagają szczególnej uwagi oraz budzących wątpliwości, szczególnie w odniesieniu do strategii województwa podlaskiego. Wskazano na dotychczasowe zagadnienia, na których ogniskowała się strategia tego województwa oraz konieczność ścisłego i dokładnego monitorowania procesu wdrażania strategii. Zauważyła także, że instrumenty monitoringu powinny zostać opisane na etapie budowania dokumentacji, tak aby nie powstawały następnie wątpliwości co do ich zakresu i metod pomiaru. Końcowa część prezentacji poświęcona była zagadnieniom związanym z projektem sieci szerokopasmowej w Polsce Wschodniej, będącej jednym z kluczowych projektów realizowanych w ramach Programu Rozwoju Polski Wschodniej.

Ekspert Krzysztof Mnich przeprowadził dyskusję na temat szans i mocnych stron jakie występują na obszarze realizacji projektu. Większość uczestników mając na uwadze warunki społeczno-gospodarcze oraz położenie terytorialne 9 gmin stawiało na rozwój turystyki przy wykorzystaniu już posiadanych zasobów takich jak drogi, kanalizację, infrastrukturę towarzyszącą, rozwój przedsiębiorstw w tym zakresie, dotychczasowe przedsięwzięcia kulturalne, wyznaniowe, historyczne uwarunkowania.

Kolejny obszar dyskusji został skierowany na zagadnienia związane z realizacją projektów infrastrukturalnych oraz konieczności elastycznego dostosowywania strategii do bieżącej sytuacji w regionie. W szczególności dotyczy to realizacji zadań związanych z dostępem do Internetu, bowiem mankamenty w zakresie usług z tym związanych zostały w dużej mierze usunięte przez działalność operatorów komercyjnych, którzy m.in. dzięki postępom technologii radiowych są w stanie oferować usługi bez konieczności kosztownej rozbudowy sieci szkieletowej. Jednocześnie wskazano na wagę kwestii związanych z migracjami i wspomnianym w prezentacji zjawiskiem „drenażu mózgów”, która zdaniem uczestników dyskusji jest jednym z istotniejszych wyzwań, szczególnie w odniesieniu do wiejskich gmin biorących udział w projekcie.

Uczestnicy spotkania podkreślali, że problemy i deficyty widoczne są bardziej w dziedzinie kapitału ludzkiego niż braku nakładów na inwestycje infrastrukturalne. Proces wyzwalania kapitału ludzkiej aktywności, jest bolączką nie tylko w zakresie małej i średniej przedsiębiorczości, ale także wszelkiego rodzaju inicjatyw społecznych, które mogą być wspierane z poziomu lokalnego. Często jednak istotą rzeczy jest znalezienie liderów, którzy są w stanie ogniskować działania na niewielką skalę, mające jednak kapitalne znaczenie dla społeczności lokalnych. Burmistrz Ciechanowca wskazał na przykładowe inicjatywy w tym zakresie na terenie gminy, które spotkały się z pozytywnym odzewem, ale także na konieczność dostosowania tych działań do specyfiki lokalnej.

Końcowa dyskusja dotyczyła możliwości wykorzystania w tym kontekście już istniejących zasobów zarówno w obszarze infrastruktury jak i aktywności ludzkiej. Zdaniem zgromadzonych konieczne jest położenie większego nacisku na te „miękkie” aspekty rozwoju województw i próbę znalezienia odpowiednich mierników uwzględniających je w strategii.

III spotkanie grup badawczych

Trzecie spotkanie grupy badawczej odbyło się w Restauracji Quatro w mieście Brańsk. Zainaugurowało je wystąpienie burmistrza miasta Brańsk Daniela Bańkowskiego, który przedstawił dokonania i problemy gminy miejskiej Brańsk, a szczegółową prezentację potencjału miasta przeprowadziła Marzanna Chwaszczewska - dyrektor Miejskiego Ośrodka Kultury w Brańsku.

W trakcie dyskusji głos zabrali m.in. przedstawiciele jednostek komunalnych działających na terenie gminy, a także reprezentanci gmin przyległych. Wskazywana na aglomeracyjną rolę, którą do pewnego stopnia dla regiony pełni miasto Brańsk a także na problemy związane z funkcjonowaniem poszczególnych jednostek i organizacji reprezentowanych przez mówców.

Następnie ekspert Krzysztof Mnich przeprowadził dyskusję na temat szans i mocnych stron jakie występują na obszarze realizacji projektu w stosunku do przedstawicieli z gminy Jastków – województwo lubelskie. Wskazali oni na odmienność zagadnień związanych z rozwojem gminy w stosunku do dotychczas przedstawianych. Gmina Jastków położona jest w bezpośredniej bliskości do Lublina i jako taka stanowi swego rodzaju „sypialnię” dla mieszkańców tego miasta. Odmienna jest w związku z tym struktura dochodów gminy, a także rodzaj i skala problemów z jakimi boryka się ona. Po zrealizowaniu najistotniejszych inwestycji infrastrukturalnych problemem staje się mobilizacja kapitału społecznego, gdyż i tak gmina ta musi pogodzić się z pełnieniem roli „satelity” aglomeracji lubelskiej. Z punktu widzenia badawczego taki dualizm rozwojowy w poważny sposób utrudniać będzie sformułowanie spójnego modelu rozwojowego i strategii dla poszczególnych województw, gdyż nawet w ich ramach występują duże różnice społeczno-gospodarcze. Beata Woroszyło - zastępca wójta Jastkowa wraz z Andrzejem Krakiem, sekretarzem gminy Jastków,  stwierdzili, iż województwo lubelskie dość intensywnie stara się inwestować i rozwijać turystykę na tym obszarze, gdyż posiada ku temu naturalne uwarunkowania z tytułu funkcjonowania w obszarze Polski Wschodniej, który to obszar cieszy się coraz to większym zainteresowaniem turystów z kraju oraz zagranicy.

IV spotkanie grup badawczych

Czwarte spotkanie grupy badawczej odbyło się w Ośrodku „Ojczyzna” im. Reginy C. Elandt-Johnson i Normana L. Johnsona przy Sanktuarium Matki Bożej Pojednania w Hodyszewie na terenie gminy Nowe Piekuty. Na początku spotkania koordynator projektu Marzena Kendzierska przedstawiła streszczenie z już wykonanych działań w ramach projektu.

Kolejnym punktem spotkania była prezentacja eksperta dr Łukasza Konopielko dotycząca zagadnień związanych z kapitałem ludzkim i kapitałem społecznym w dotychczasowej strategii województwa podlaskiego. Ekspert podkreślił konieczność skoncentrowania działań na rozwoju kapitału społecznego, który stanowi obecnie o wiele ważniejszy czynnik sprzyjający rozwojowi regionu niż czynniki ilościowe takie jak infrastruktura czy dostępność siły roboczej. W tym kontekście konieczne jest więc zwrócenie uwagi w przyszłej strategii na działania związane ze wzmocnieniem zdolności do prowadzenia działań zbiorowych a także, w szerszym planie, jakości kształcenia zarówno na poziomie ośrodków akademickich jak i w gminach w ramach edukacji powyżej szkoły podstawowej. Działania takie służyć mają również powstrzymaniu lub skłonieniu do powrotów na te tereny osób młodych, które migrują obecnie do dużych ośrodków bądź zagranicę. Ten niekorzystny układ demograficzny jest dodatkowo pogłębiany przez, obecnie niewielki ale z czasem mogący nasilić się, napływ osób starszych szukających w regionie miejsca na spokojną starość.

W dyskusji, moderowanej przez eksperta Krzysztofa Mnicha, wskazano na przykłady prowadzonych działań adresujących wspomniane w prezentacji problemy a to: programy stypendialne dla uzdolnionych, ukierunkowanie edukacji na lokalną historię i tradycję oraz pracę zespołową. Jednocześnie zwrócono uwagę, że adresowanie różnego rodzaju oferty szkoleniowej do rolników musi być poprzedzone dużym rozpoznaniem potrzeb w tym zakresie, gdyż w przeciwnym razie nie spotka się ona z zainteresowaniem. Nadal istnieje także konieczność wspierania najbardziej uzdolnionych jednostek, na co zdaniem dyskutujących przeznacza się zbyt małe środki. W trakcie dyskusji podkreślano jednoznacznie, iż nieodzownym elementem do rozwoju obszaru Polski Wschodniej jest tworzenie sieci współpracy, partnerstw, które pozwolą na wykorzystanie już istniejących zasobów tego obszaru. Takim przykładem jest chociażby szeroko rozumiana turystyka. 

Końcowym tematem dyskusji stał się projekt przeprowadzenia regionalnego konkursu gastronomicznego, który prowadziłby do wykreowania regionalnego produktu, mającego szansę stać się wizytówką okolic. Dyskutanci wskazywali na możliwość z jednej strony mobilizacji w ten sposób potencjału gospodarczo-turystycznego regionu, a z drugiej na mobilizację kapitału społecznego, która nieodmiennie towarzyszy tego typu przedsięwzięciom.

V spotkanie grup badawczych

Piąte spotkanie grupy badawczej odbyło się w Zespole Szkół Centrum Kształcenia Rolniczego im. K. Kluka w Rudce. Spotkanie rozpoczęło się od wystąpienia Wójta Gminy Rudka p. Andrzeja Anusiewicza. Przedstawił On podstawowe informacje na temat gminy, dokonań i planów rozwojowych.

Po dokonaniu krótkiej autoprezentacji przybyłych uczestników dyskusja skoncentrował się dookoła zagadnień związanych z rozwojem kapitału społecznego. Nawiązano w ten sposób do zagadnień poruszanych na poprzednim spotkaniu. Szczególną uwagę poświęcono upowszechnianiu sportu i możliwościom podnoszenia tężyzny fizycznej we wszystkich grupach wiekowych. W tym kontekście szczególnie interesujące było wystąpienia p. Michała Warmijaka – trenera piłki ręcznej i animatora klubów sportowych. Rudka jest miejscem, w którym piłka ręczna jest szczególnie popularna a trener ma szerokie plany związane z dalszym rozwojem tej dyscypliny sportu wśród młodzieży, łącznie ze stworzeniem całorocznego ośrodka szkoleniowego dla juniorów. Jednak głównym problemem wydają się być nie ograniczenia infrasturkturalno-sprzętowe a raczej niskie zaangażowanie społeczne w tej dziedzinie i ograniczenia w zakresie kapitału ludzkiego – brak odpowiedniej ilości wykwalifikowanych trenerów i środków do ich wynagradzania. Przedstawiciel poszczególnych gmin przedstawili swoje zaplecze i dokonania w zakresie propagowania sportu. W szczególności do problemów niedostatków kadry trenersko-opiekuńczej odnieśli się przedstawiciele gminy Jastków, podkreślając iż deficyty w tym zakresie wynikają głównie nie z braku boisk, hal i odpowiedniej infrastruktury a raczej z niedostatku odpowiednio zmotywowanej kadry instruktorskiej. Istotnym wnioskiem z dyskusji jest więc zwrócenie uwagi na zagadnienia związane z rolą i miejscem uprawiania sportu w programach rozwojowych zarówno na poziomie gmin jak i wojewódzkim. W trakcie formułowania strategii należy większą rolę przywiązać do budowania kapitału społecznego w tym zakresie, dokonując jednocześnie szczegółowej analizy już posiadanej infrastruktury sportowej.

Drugą część spotkania poświecono na omówienie planów związanych z przygotowaniem w ramach działania przyszłorocznych festynów.